ทุกปีแต่ละโรงเรียนก็ล้วนแล้วแต่มีกิจกรรมต่าง ๆ มากมาย แต่หนึ่งในกิจกรรมที่เปรียบเสมือนเอกลักษณ์สำคัญอย่าง ”วันไหว้ครู” ถือเป็นงานใหญ่งานช้างของเหล่าเด็ก ๆ นักเรียนที่จะต้องช่วยเตรียมงาน จัดทำพานของแต่ละระดับชั้นที่ต้องอาศัยความคิดสร้างสรรค์ การร่วมแรงร่วมใจกัน รวมถึงยังต้องมีตัวแทนถือพาน ตัวแทนกล่าวบทไหว้ครูถือเป็นกิจกรรมที่น่าสนใจที่จะให้รายละเอียดเชิงลึกของแต่ละกิจกรรมและความสำคัญของการไหว้ครูว่ามีอะไรบ้าง
ก่อนอื่นก็ขอเริ่มต้นจากคำว่า “ครู” ผู้ที่ได้ถูกให้คำนิยามไว้ว่าจะต้องเป็นผู้ที่สั่งสอน หรือผู้ที่ต้องถ่ายทอดวิชาความรู้ให้แก่ศิษย์ที่มาจากคำว่า ครุ (คะ-รุ) ที่แปลว่าหนัก อันซึ่งหมายถึงความรับผิดชอบในการอบรมสั่งสอนศิษย์ให้ดีขึ้นซึ่งเป็นหน้าที่ที่ต้องอาศัยความอดทน อดกลั้น ทำความเข้าใจอยู่มิใช่น้อย
Cr: freepik
หัวข้อต่างๆ ของบทความนี้
วันครู VS วันไหว้ครู
ต่อมาอาจจะมีใครหลายคนที่ยังเข้าใจผิดว่าวันครู กับ วันไหว้ครูนั้นเป็นวันเดียวกัน แต่จริง ๆ แล้ว”วันครู” มักจะจัดขึ้นในช่วงวันที่ 16 มกราคมของทุกปี ส่วน “วันไหว้ครู” ไม่ได้มีวันกำหนดที่ชัดเจนแต่มักจะจัดขึ้นหลังเปิดภาคการศึกษาใหม่ หรือพฤหัสบดีที่สองของเดือนมิถุนายน
ความสำคัญของวันไหว้ครู
โดยวัตถุประสงค์ของวันไหว้ครู คือ จัดขึ้นเป็นธรรมเนียมที่อยากให้ลูกศิษย์ได้แสดงถึงความกตัญญูกตเวทีต่อครูผู้สอนผู้ให้วิชาความรู้ที่เปรียบเสมือนเรือที่พายไปส่งผู้โดยสารให้ถึงฝั่งซึ่งยังเปิดโอกาสให้ศิษย์ได้ขอขมาแก่การกระทำ หรือวาจาที่เคยล่วงเกินต่อครูอาจารย์ทั้งต่อหน้าและลับหลัง รวมถึงการสร้างความรู้สึกผูกพันใกล้ชิดแน่นแฟ้นมากขึ้น เกิดความสามัคคีในหมู่คณะระหว่างลูกศิษย์กับครูบาอาจารย์และยังเป็นการสืบทอดรักษาธรรมเนียมอันดีงามของไทย
โดยครูมีหน้าที่ต่อศิษย์ตามหลักธรรมอยู่ 5 ประการ
- พึงแนะนำฝึกอบรมศิษย์ให้เป็นคนดี
- สอนให้พวกเขาเข้าใจแจ่มแจ้ง
- สอนศิลปวิทยาให้สิ้นเชิง
- ยกย่องส่งเสริมความดีงามความสามารถให้ปรากฏ
- สร้างเครื่องคุ้มภัยในสารทิศซึ่งหมายถึงการสอนฝึกให้สามารถใช้วิชาเลี้ยงชีพและรู้จักดำรงรักษาตนในอันที่จะดำเนินชีวิตต่อไปด้วยดี
โดยศิษย์ก็ควรแสดงความคารวะนับถือตอบครูอาจารย์ 5 ประการ
- ทำการลุกต้อนรับและแสดงความเคารพต่อครูอาจารย์
- เข้าไปหา เพื่อบำรุง รับใช้ ปรึกษา ซักถาม รับคำแนะนำ เป็นต้น
- ฟังด้วยดี ฟังให้เป็นและรู้จักฟังจะทำให้เกิดปัญญา
- ปรนนิบัติ ช่วยบริการ
- เรียนศิลปวิทยาโดยเคารพ เอาจริงเอาจัง ถือเป็นกิจสำคัญ
แต่ทั้งหมดก็ควรสงวนการกระทำในขอบเขตที่เหมาะสมไม่ละเมิดความเป็นส่วนตัว หรือแสดงพฤติกรรมอันเป็นการฉวยโอกาสเพื่อหาความสุข หรือผลประโยชน์ใหแก่ตนเอง
กิจกรรมวันไหว้ครู
ต่อมาจะเป็น 2 กิจกรรมหลัก ๆ ที่แต่ละโรงเรียนมักจะจัดในช่วงกิจกรรมวันไหว้ครู คือ การจัดพานวันไหว้ครูที่เปิดโอกาสให้เด็ก ๆ ได้แสดงถึงความคิดสร้างสรรค์ในการออกแบบพานและได้รู้จักการทำงานร่วมกัน รวมถึงการกล่าวบทไหว้ครูเพื่อเป็นการแสดงถึงความกตัญญูกตเวทีต่อครูผู้สอนผู้ให้วิชาความรู้
การจัดพานวันไหว้ครู
โดยพานที่ใช้ในวันไหว้ครูส่วนใหญ่มักจะประกอบไปด้วย ดอกไม้ ธูป เทียน รวมถึงวัสดุอื่น ๆ (แนะนำให้เป็นวัสดุตามธรรมชาติที่ย่อยสลายง่ายจะได้ลดขยะ ไม่กระทบต่อสิ่งแวดล้อม) ตามความคิดสร้างสรรค์ของเด็ก ๆ
แต่สิ่งที่ขาดไม่ได้ในพานไหว้ครูก็คือดอกไม้ 4 อย่าง ได้แก่ คือ ดอกมะเขือ หญ้าแพรก ข้าวตอก และดอกเข็ม โดยมีความหมายของแต่ละดอกไม้ ดังนี้
- หญ้าแพรก เปรียบเสมือนสติปัญญาของศิษย์ที่ให้มีความเจริญงอกงามและแพร่กระจายได้รวดเร็วเหมือนหญ้าแพรก
- ดอกมะเขือ เป็นดอกไม้ที่โน้มต่ำเสมอจึงเปรียบเสมือนให้ศิษย์มีความนอบน้อม ถ่อมตน พร้อมเรียนรู้องค์ความรู้ต่าง ๆ จากครูอาจารย์
- ดอกเข็ม เป็นดอกไม้ปลายแหลมที่เปรียบเสมือนให้ศิษย์มีปัญหาที่ฉลาดหลักแหลมและมีความสดชื่นเหมือนรสหวานของดอกเข็ม
- ข้าวตอก จะสื่อถึง ความรู้ที่แตกฉานที่เพิ่มพูนอย่างรวดเร็วซึ่งเหมือนลักษณะของข้าวสารอันเปรียบจากการที่ครู “คั่ว” นักเรียนคนใดคนหนึ่งจนเกิดความแตกฉาน
Tip! “การคั่ว” คือ การเคี่ยวเข็ญ ว่ากล่าวตักเตือน อบรมสั่งสอนให้พวกเขา (นักเรียน) ได้วิชาความรู้และทักษะการเอาใช้ชีวิตรอดเพื่อให้สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างมีความสุข
Cr: freepik
บทไหว้ครู
ต่อมาจะเป็นบทไหว้ครู โดยจะเริ่มต้นจาก (ผู้นำสวดกล่าว)
- ปาเจราจริยาโหนติ คุณุตตรานุสาสกา
ตามด้วย (นักเรียนสวดพร้อมกัน ทำนองสรภัญญะ)
- ข้าขอประณตน้อมสักการ บูรพาคณาจารย์
- ผู้กอรปประโยชน์ศึกษา
- ทั้งท่านผู้ประสาทวิชา อบรมจริยา
- แก่ข้าในกาลปัจจุบัน
- ข้าขอเคารพอภิวันท์ ระลึกคุณอนันต์
- ด้วยใจนิยมบูชา
- ขอเดชกตเวทิตา อีกวิริยะพา
- ปัญญาให้เกิดแตกฉาน
- ศึกษาสาเร็จทุกประการ อายุยืนนาน
- อยู่ในศีลธรรมอันดี
- ให้ได้เป็นเกียรติเป็นศรี ประโยชน์ทวี
- แก่ชาติและประเทศไทยเทอญฯ
และ(ผู้นำสวด)
- ปัญญาวุฒิกเร เต เต ทินโนวาเท นมามิหัง
โดยความหมายของคำว่า
- ปาเจราจริยาโหนติ คุณุตตรานุสาสกา แปลว่าครูอาจารย์เป็นผู้ทรงคุณอันประเสริฐยิ่งเป็นผู้พร่ำสอนศิลปวิทยากร
- ส่วนปัญญาวุฒิกเร เต เต ทินโนวาเท นมามิหัง จะแปลว่าข้าพเจ้าขอนอบน้อมเหล่านั้น ผู้ให้โอวาท ผู้ทำให้ปัญญาเจริญ ข้าพเจ้าขอกราบไหว้ครู อาจารย์เหล่านั้นด้วยความเคารพ
วันไหว้ครู จึงเปรียบเสมือนวันที่ลูกศิษย์ทุกคนได้แสดงถึงความกตัญญูต่อครูผู้ประสาทวิชาและยังเป็นวันที่เหล่านักเรียน ๆ ได้ผ่านการทำกิจกรรมร่วมกันซึ่งชาวยสร้างความสัมพันธ์ที่ดีต่อเพื่อนร่วมชั้น รวมถึงครูที่ปรึกษาให้ได้มาแสดงความติดเห็น การเสนอไอเดีย การทำงานเป็นทีมจนประสบความสำเร็จร่วมกันซึ่งเป็นขนมธรรมเนียมที่ยังอยากให้อนุรักษ์ไว้ทุก ๆ ปี
เนื่องจากในสังคมปัจจุบันยุคสมัยย่อมมีการปรับเปลี่ยนไปตามกาลเวลา เด็กนักเรียนก็มีสิทธิ์แสดงความคิดเห็นในรูปแบบที่แปลกใหม่ ตัวครูเองก็ควรจะเปิดรับฟังความคิดเห็นและร่วมแลกเปลี่ยนหาข้อเสนอแนะในรูปแบบที่อยู่ร่วมกันได้อย่างเหมาะสมจะยิ่งช่วยทลายกรอบความคิด เพิ่มโอกาสให้แก่เด็ก ๆ ได้กล้าคิด กล้าแสดงออกอย่างสร้างสรรค์ภายใต้การกำกับดูแลที่เหมาะสม
สำหรับใครที่สนใจซื้อดอกไม้ปลอม หรือ พาน เพื่อทำพานไหว้ครู สามารถช้อปสินค้าและอุปกรณ์ต่าง ๆ ได้ที่ Shopee และหากต้องการอ่านบทความดี ๆ อย่างเช่น เรียนพิเศษที่ไหนดี ก็สามารถติดตามอ่านได้ที่ Shopee Blog
