วิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กอย่างไร ให้เหมาะสมกับวัยของเด็ก

ใครว่าของเล่นไม่มีประโยชน์หรือไม่สำคัญสำหรับเด็ก บอกเลยว่าคิดผิดมาก ๆ เพราะของเล่นนั้นถือเป็นสื่อการเรียนรู้เพื่อเสริมสร้างพัฒนาการด้านร่างกาย สติ ปัญญา และด้านอื่น ๆ นอกจากนี้ของเล่นยังช่วยเพิ่มความสุขและให้ความสนุกสนานกับเด็ก ๆ อีกด้วย และสิ่งสำคัญอีกอย่างที่คุณพ่อคุณแม่ควรต้องรู้คือ การเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กให้เหมาะสมกับวัยและเลือกของเล่นที่ปลอดภัย เป็นเรื่องที่ไม่ควรมองข้าม ลองมาดูกันสิว่า วิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก อย่างไร ให้เหมาะสมกับวัยของเด็ก เพื่อเสริมพัฒนาการเด็ก มาอ่านพร้อมกันเลย

ของเล่นมีความสำคัญยังไง

รู้หรือไม่? ของเล่นมีประโยชน์มากกว่าที่คุณคิด หลายคนอาจคิดว่าการที่เด็กเล่นของเล่น เพื่อความสนุกเท่านั้น แต่ของเล่นยังช่วยเสริมพัฒนาการเด็ก สร้างทักษะและพัฒนาร่างกาย สติปัญญา เสริมสร้างจินตนาการ รวมถึงเพิ่มความคิดสร้างสรรค์ให้กับเด็ก ๆ อีกทั้งยังช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างคุณพ่อคุณแม่กับเด็ก ๆ อีกด้วย 

ประเภทของเล่นเด็ก

ของเล่นเด็ก มีด้วยกันหลากหลายประเภท หลากหลายชนิดมาก ๆ อาจทำให้เลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กไม่ถูกว่าแบบไหนที่เหมาะสมกับวัยของเด็ก โดยประเภทของเล่นเด็กแบ่งออกเป็น 4 ประเภทหลัก ๆ ดังนี้

1. ของเล่นประเภทส่งเสริมพัฒนาการด้านร่างกาย

ซึ่งของเล่นประเภทนี้จะส่งช่วยเสริมการทำงานของกล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นกล้ามเนื้อมัดใหญ่ และกล้ามเนื้อมัดเล็ก การประสานสัมพันธ์ระหว่างมือและตา และการใช้ประสาทสัมผัสต่าง ๆ

2. ของเล่นประเภทส่งเสริมพัฒนาการด้านอารมณ์ จิตใจ

ส่วนใหญ่ของเล่นส่งเสริมพัฒนาการด้านอารมณ์และจิตใจ เน้นเป็นของเล่นที่มีเสียงอย่างเครื่องดนตรีต่าง ๆ ซึ่งช่วยให้เด็กมีจิตใจที่อ่อนโยน ผ่อนคลาย และสนุกสนานไปกับเสียงดนตรี 

3. ของเล่นประเภทส่งเสริมพัฒนาการด้านสังคม

ของเล่นที่ให้เด็ก ๆ สามารถเล่นร่วมกันได้ เพื่อเด็กจะได้รู้จักเรียนรู้การเล่นร่วมกับคนอื่น รู้จักการแบ่งปัน การช่วยเหลือ ฝึกความอดทน รู้จักการรอคอย 

4. ของเล่นประเภทส่งเสริมพัฒนาการด้านสติปัญญา

สำหรับของเล่นเด็กประเภทนี้ ช่วยเสริมสร้างทักษะความคิด ฝึกวิเคราะห์ การคิดแก้ไขปัญหา สร้างจินตนาการและความคิดสร้างสรรค์ รวมถึงพัฒนาการด้านภาษา นอกจากนี้ยังช่วยฝึกความจำและทำให้เด็กรู้จักการสังเกตมากด้วย

หลักการเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กควรมีอะไรบ้าง

• ควรเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กของเด็กแต่ละวัย
• ของเล่นมีความแข็งแรง ทนทาน ที่สำคัญปราศจากพิษ
• ให้คำถึงความปลอดภัย คอยหมั่นตรวจสภาพของเล่นเสมอ
• ควรช่วยพัฒนาประสาทสัมผัสและการรับรู้ของเด็กแต่ละวัย
• ช่วยกระตุ้นให้เด็กมีความคิดสร้างสรรค์และเกิดจินตนาการ
• หากซื้อของเล่นสำหรับเด็กเล็ก ไม่ควรซื้อของเล่นที่เล็กจนเกินไป 
• ของเล่นที่ดีต้องพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหวในส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
• ควรหลีกเลี่ยงของเล่นที่ส่งเสริมความรุนแรง เช่น อาวุธปืน หรือมีด เป็นต้น
• ไม่ควรซื้อของเล่นที่มีราคาแพงเกินไป เนื่องจากเด็กมีความเบื่อง่ายและไม่ค่อยรักษาของ
• แนะนำให้ซื้อของเล่นที่มีมาตรฐานความปลอดภัย โดยได้รับความปลอดภัยจาก มอก. เพื่อคุณภาพที่ดี

วิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก ให้เหมาะสมกับวัย

ด้วยเด็กแต่ละวัยจะมีพัฒนาการทางร่างกาย รวมถึงศักยภาพของสมองที่แตกต่างกัน จึงทำให้มีเด็ก ในแต่ละวัยมีพัฒนาที่แตกต่างกัน ดังนั้นการเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กนั้นจึงเป็นสิ่งที่สำคัญที่ไม่ควรมองข้าม เพราะของเล่นมีส่วนช่วยกระตุ้นพัฒนาการเด็กช่วยเสริมสร้างทักษะความรู้ จินตนาการ และริเริ่มความคิดสร้างสรรค์ จึงทำให้ของเล่นกลายเป็นเครื่องมือที่ช่วยกระตุ้นพัฒนาการให้กับเด็ก ลองมาดูวิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กอย่างไรให้เหมาะสม โดยจะแบ่งตามช่วงอายุของเด็ก พร้อมแนะนำของเล่นที่เหมาะสมกับเด็กช่วงในวัยนั้น ๆ มาดูกัน

1. ของเล่นเสริมสร้างและเหมาะสมกับเด็กวัยแรกเกิด – 6 เดือน

credit by freepik

เด็กในช่วงวัยนี้ควรเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก กระตุ้นพัฒนาการด้านต่าง ๆ และระบบประสาท โดยเราได้แบ่งของเล่นออกตามการพัฒนาของเด็กในวัยนี้ ดังนี้

ของเล่นกระตุ้นการมองเห็น 

เด็กวัยแรกเกิด จนถึง 6 เดือน มักจะชอบมองของที่มีสีสัน หรือสิ่งของที่เคลื่อนไหวช้า ๆ ดังนั้น ของเล่นจึงควรที่มีสีสัน เช่น โมบายตุ๊กตาสีสันสดใส ของเล่นที่สามารถพริ้วไหวตามลมได้ หรือรูปภาพที่มีสีตัดกันอย่างชัดเจน เช่น ดำ-ขาว หรือ แดง-เขียว เป็นต้น 

ของเล่นกระตุ้นการฟังเสียง

แนะนำให้เลือกของเล่นที่มีเสียง หรือของเล่นที่เคาะแล้วมีเสียงดังออกมา เช่น กล่องดนตรี ของเล่นที่เขย่าหรือบีบแล้วเกิดเสียงต่าง ๆ เนื่องจากเด็กในช่วงวัยนี้กำลังจดจำเสียง หรือเลียนแบบเสียงได้แล้ว ถือเป็นการฝึกเด็กให้ออกเสียงได้ด้วย

ของเล่นกระตุ้นการใช้กล้ามเนื้อ

ด้วยพัฒนาการของเด็กวัยนี้ มักมีพฤติกรรมชอบสำรวจสิ่งรอบตัวด้วยการใช้มือและปาก จึงควรเลือกของเล่นที่เป็นยางนิ่ม ๆ เช่น ลูกบอลยางนุ่ม ตุ๊กตาผ้ารูปสัตว์ หรือการ์ตูนต่าง ๆ เพื่อส่งเสริมการใช้มือและนิ้วมือ แนะนำให้เน้นวัสดุที่สะอาดและปลอดภัย เนื่องจากเด็กวัยนี้มักจะชอบหยิบจับอะไรเข้าปาก

ของเล่นส่งเสริมสติปัญญา

ด้วยวัยของเด็กที่เริ่มอยากรู้อยากเห็น ถ้าต้องการส่งเสริมสร้างสติปัญญา ควรเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก เช่น หนังสือภาพ หนังสือการ์ตูนที่มีสีสัน โดยให้คุณพ่อคุณแม่คอยอ่านให้ฟัง หรือชวนให้เด็กดูหนังสือสีสันตามหนังสือ เป็นการฝึกเด็กให้รู้จักการเรียนรู้ เสริมสร้างสติปัญญา

2. ของเล่นเสริมสร้างและเหมาะสมกับเด็กวัย 7 – 12 เดือน

credit by freepik

เด็กวัยนี้เริ่มมีพัฒนาการด้านร่างกาย อารมณ์ และทักษะภาษาที่ดีขึ้น ดังนั้นคุณพ่อคุณแม่จึงต้องมีวิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กวัยนี้ให้เหมาะสม เพราะเป็นวัยสำคัญในการส่งเสริมพัฒนาการต่าง ๆ จึงควรเลือกของเล่นที่ช่วยกระตุ้นระบบประสาทสัมผัสด้านต่าง ๆ ซึ่งได้แบ่งของเล่นออกตามการพัฒนาของเด็กในวัยนี้ ดังนี้

ของเล่นส่งเสริมการสัมผัสต่าง ๆ 

เมื่อเด็กวัยนี้มีพัฒนาการด้านร่างกายมากขึ้น ของเล่นจึงควรเป็นอะไรที่ช่วยให้เด็กรู้จักกับของเล่นว่ามีผิวสัมผัสมากขึ้น เช่น ลูกบอลที่มีผิวสัมผัสนุ่มเรียบหรือเป็นปุ่ม ๆ เพื่อให้เด็กจับหรือขยำได้ และรู้ว่า

ของเล่นกระตุ้นการใช้กล้ามเนื้อ

ของเล่นที่ช่วยส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อร่างกายและฝึกการเคลื่อนไหว เช่น ของเล่นประเภทลากจูง เพื่อเป็นการฝึกการเดิน ช่วยให้กล้ามเนื้อแขนและขาแข็งแรงมากขึ้น 

ของเล่นส่งเสริมสติปัญญา

สำหรับของเล่นในการส่งเสริมด้านสติปัญญา ฝึกความคิด แนะนำให้เลือกของเล่น บล็อกไม้ เพื่อฝึกคิดวางแผน และเรียนรู้ในการแก้ไขปัญหา รวมถึงยังช่วยกระตุ้นพัฒนาการ ทั้งด้านภาษาและกล้ามเนื้อมือ นอกจากนี้ก็อาจเลือกเป็นพวกหนังสือภาพที่มีรูปสัตว์ เพื่อให้เกิดการจดจำ ถือเป็นการพัฒนาสมองอย่างหนึ่ง

3. ของเล่นเสริมสร้างและเหมาะสมกับเด็กวัย 1 – 2 ปี

เด็กวัย 1 – 2 ปี เหมาะกับของเล่นส่งเสริมพัฒนาการทางกล้ามเนื้อ การทรงตัว รวมถึงด้านภาษา ซึ่งพัฒนาการของเด็กวัยนี้สามารถเดินหรือยืนเองได้ ควบคุมร่างกายตัวเองได้ดีขึ้น และเริ่มมีการสื่อสารกับคนอื่น ๆ ถึงความต้องการของตัวเองได้มากขึ้น ลองมาวิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กให้เหมาะกับเด็กวัยนี้ 

ของเล่นกระตุ้นการใช้กล้ามเนื้อ

ของเล่นที่ช่วยเสริมการใช้กล้ามเนื้อ การทรงตัว ได้แก่ ของเล่นประเภทลากจูงหรือดัน เช่น รกลากจูง หรือของเล่นไขลาน ช่วยพัฒนากล้ามเนื้อแขนขาในการทรงตัว เป็นฝึกบังคับทิศทางการเดิน หรือสไลเดอร์ ช่วยฝึกการเคลื่อนไหวได้อย่างคล่องแคล่ว การควบคุมและฝึกกล้ามเนื้อขาให้แข็งแรงมากขึ้น

ของเล่นเสริมการประสานสัมพันธ์ของร่างกาย

ของเล่นประเภททุบ ตอก หรือ ตี เช่น กลองหรือระนาดที่มีเสียงต่าง ๆ หรืออุปกรณ์ที่มีล้อเลื่อนให้เด็กผลักเล่น หรือของเล่นที่สามารถปีนนั่งได้ จะช่วยฝึกการใช้กล้ามเนื้อมือ นิ้วมือ แขน ขา ฝึกในการกะระยะ และประสานสัมพันธ์ระหว่างการใช้แขน ขา มือ และสายตา ให้ทำงานประสานพร้อม ๆ กัน

ของเล่นส่งเสริมด้านความคิดและสติปัญญา

ของเล่นส่งเสริมพัฒนาการสติปัญญาเหมาะสมเด็กวัยนี้ ได้แก่ กล่องหยอดรูปทรงเรขาคณิต เพื่อเป็นการสังเกตและการเรียนรู้ความแตกต่าง รู้จักรูปทรงเรขาคณิตต่าง ๆ และเรียนรู้สี 

ของเล่นส่งเสริมพัฒนาการทางด้านภาษา

สำหรับของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กด้านภาษา ได้แก่ นิทาน หนังสือภาพรูปต่าง ๆ เช่น สัตว์ ผลไม้ เพื่อฝึกให้เด็กรู้จักการเรียนรู้ชื่อสิ่งของต่าง ๆ อีกทั้งยังเป็นการปลูกฝังให้เด็กรักการอ่านอีกด้วย

4. ของเล่นเสริมสร้างและเหมาะสมกับเด็กวัย 2 – 3 ปี

เด็กวัยนี้เริ่มโตพอ พูดจารู้เรื่องมากขึ้น จึงควรเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก เพื่อเสริมสร้างทักษะการเรียนรู้เรื่องรอบตัว เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมก่อนเข้าโรงเรียน ของมาดูของเล่นที่เหมาะสมกับเด็กวัยนี้กัน ดังนี้

ของเล่นส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อร่างกาย

เพื่อให้เด็กวัยนี้รู้จักใช้กล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ให้สัมพันธ์และคล่องแคล่วมากขึ้น ควรเลือกของเล่นที่เหมาะสมกับวัย เช่น ม้าโยก จักรยานสามล้อ เพื่อฝึกทักษะการทรงตัว สร้างสมดุลของร่างกาย และเป็นการฝึกการใช้กล้ามเนื้อแขนขาที่ทำงานประสานรวมกันกับการมองเห็น หรือการให้เด็กฝึกร้อยลูกปัดขนาดใหญ่ ก็ช่วยฝึกสมาธิและกล้ามเนื้อมือสายตาให้ทำงานประสานกัน

ของเล่นส่งเสริมพัฒนาการทางด้านภาษา

วิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กทางด้านภาษา ควรเลือกเป็นนิทานตามวัย ที่มีเนื้อหาและรูปภาพประกอบที่น่าสนใจ และมีสีสันที่น่าดึงดูด โดยให้คุณพ่อคุณแม่อ่านนิทานให้ฟัง แนะนำอย่าลืมอ่านเป็นเสียงแบบเรียบ ๆ แต่ให้อ่านด้วยน้ำเสียงที่เน้นอารมณ์สูงต่ำ และบรรยากาศสนุกสนาน หากมีคำศัพท์ใหม่ ๆ ที่น่าเรียนรู้ก็ให้สอนเด็กไปพร้อมกันเลย เพื่อเสริมทักษะด้านการสื่อสารและอารมณ์ของเด็กนั่นเอง

ของเล่นส่งเสริมพัฒนาการด้านสติปัญญา

สำหรับการเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กวัยนี้เพื่อเสริมพัฒนาการด้านสติปัญญา เช่น บล็อกไม้ จิ๊กซอ แป้นเรขาสวมหลัก หรือรูปทรงต่าง ๆ ให้เด็กฝึกทักษะการสังเกต เรียนรู้การจับคู่สี การนับจำนวน และเรียนรู้เรื่องของขนาดต่าง ๆ 

ของเล่นส่งเสริมจินตนาการและเรียนรู้วิธีการแก้ปัญหา

เด็กวัยนี้คุณพ่อคุณแม่ควรส่งเสริมสร้างจินตนาการให้กับเด็ก ๆ เรียนรู้ที่จะแก้ปัญหาเองได้ ของเล่นอาจจะเป็น 

ชุดของเล่นเลียนแบบของจริง เพื่อให้เด็กได้สมมติบทบาท เช่น เครื่องมือแพทย์ เด็ก ๆ ได้สวมบทบาทเป็นหมอ เรียนรู้คำศัพท์ใหม่ ๆ นอกจากนี้ยังทำให้เด็กกล้าแสดงความเป็นตัวเองออกมา และมีความเข้าใจสิ่งแวดล้อมอยู่รอบตัวมากขึ้น รวมถึงรู้จักการแก้ปัญหาเองได้ด้วย

5. ของเล่นเสริมสร้างและเหมาะสมกับเด็กวัย 4 – 6ปี

credit by freepik

เด็กวัย 4 – 6 ปี ถือเป็นเด็กโตที่มีกล้ามเนื้อแขนขาใหญ่และมีความแข็งแรงมากขึ้น รวมถึงอยู่ในวัยกำลังเรียนรู้สิ่งที่อยู่รอบตัว และมีปฏิสัมพันธ์กับคนนอกบ้านเพิ่มมากขึ้น จึงควรเลือกของเล่นที่มีคุณภาพ แข็งแรงทนทาน ไม่พังง่าย ที่สำคัญต้องปลอดภัย ดังนี้

ของเล่นส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อร่างกาย

ใครอยากให้กล้ามเนื้อต่าง ๆ แข็งแรง และคล่องแคล่วมากขึ้น ของเล่นที่เหมาะกับเด็กวัยนี้ คือ จักรยานสองล้อ สกูตเตอร์ หรือเชือกกระโดด ซึ่งช่วยฝึกทักษะการทรงตัว สร้างความแข็งแรงให้กล้ามเนื้อร่างกาย ส่วนกระโดดเชือก นอกจากให้กล้ามเนื้อแข็งแรงแล้ว ยังช่วยพัฒนาการทำงานประสานสัมพันธ์ระหว่างตากับมือได้อีกด้วย

ของเล่นส่งเสริมความคิดและสติปัญญา

สำหรับการเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก ด้านเสริมความคิดและสติปัญญา แนะนำเป็นชุดแท่งไม้สร้างเมืองช่วยพัฒนาความคิด ช่วยสร้างสรรรค์ให้เด็กมีจินตนาการในการออกแบบโครงสร้างต่าง ๆ ในการวางแท่นไม้ให้เป็นรูปตามแบบเมือง อีกทั้งยังช่วยให้เด็กมีความรู้ความเข้าใจด้านคณิตศาสตร์มากขึ้น นอกจากนี้ยังช่วยพัฒนาความคิดและฝึกทักษะในการสังเกตอีกด้วย หรือ ของเล่นที่ให้เด็กมองหาความแตกต่าง เช่น หนังสือจับผิดภาพ หรือวงกลมหาภาพที่ซ่อนอยู่ ช่วยฝึกทักษะการวิเคราะห์ เสริมประสาทสัมผัสระหว่างตาและสมอง

ของเล่นเสริมสร้างจินตนาการสมมติบทบาท 

เพื่อเสริมสร้างจินตนาการให้เด็กวัยนี้ ควรให้เลือกของเล่นแนวสมมติบทบาท เช่น ชุดอุปกรณ์คุณหมอ ชุดเลโก้สร้างเมือง หรือชุดครัว โดยเด็กสวมบทบาทในอาชีพต่าง ๆ เป็นการเล่นที่สะท้อนความคิด ความเข้าใจของเด็กในสิ่งตัวเองกำลังเรียนรู้ อีกทั้งเด็กยังได้เรียนรู้ถึงบทบาทหน้าที่ของตัวเอง รู้จักการแก้ปัญหาแล้วสามารถนำไปปรับใช้ได้จริงในชีวิตจริง

ประโยชน์จากเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็กเหมาะสมกับวัย

• ความสนุกสนานและเพลิดเพลิน
• เสริมสร้างทักษะและพัฒนาทางร่างกาย
• ได้เรียนรู้สิ่งใหม่ และรู้จักการแก้ไขปัญหา
• ฝึกการใช้สายตามองเพื่อประสานกับการใช้มือ
• ฝึกการใช้กล้ามเนื้อแขนและขาให้มีความแข็งแรง
• เสริมสร้างปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับคนที่มาเล่นได้ รู้จักการอยู่ร่วมกับคนอื่น

บทความนี้ช่วยให้คุณพ่อคุณแม่รู้จัก วิธีเลือกของเล่นเสริมพัฒนาการเด็ก ให้เหมาะกับวัย เพื่อเป็นการเสริมสร้างพัฒนาการที่ดีให้กับเด็ก ๆ ได้ นอกจากนี้ของเล่นที่ดีไม่จำเป็นต้องมีราคาแพงเสมอไป คุณพ่อคุณแม่สามารถหาของที่มีอยู่แล้วนำมาเป็นของเล่นให้กับลูกได้ และสิ่งสำคัญอีกอย่างที่ช่วยเสริมพัฒนาการเด็กที่ดี คือการเล่นกับลูก เพื่อเป็นการถ่ายทอดความรักความอบอุ่นของพ่อแม่ที่มีต่อลูก แล้วยังเห็นพัฒนาการของเด็กว่าเป็นอย่างไร นอกจากของเล่นแล้วยังมีเป็น เกมฝึกสมองเสริมพัฒนาการ หรือนิทานอีสป ก็ช่วยสร้างพัฒนาการที่ดีให้กับเด็ก ๆ ได้เหมือนกัน ส่วนใครสนใจอยากรู้เรื่องราวเกี่ยวกับแม่และเด็ก ติดตามอ่านบทความสาระน่ารู้ได้ที่ Shopee