สรรพคุณน้ำมะตูม เครื่องดื่มดับกระหาย สมุนไพรไทย ที่ใคร ๆ ก็คุ้นเคย

มะตูม ผลไม้ไทยพื้นบ้านที่นิยมนำมาแปรรูปเป็นน้ำผลไม้ทั้งรูปแบบชงร้อนและเย็น ดื่มกระหาย คลายร้อน เป็นน้ำสมุนไพรที่นิยมดื่มกันมาตั้งแต่อดีตส่งต่อความอร่อยและสรรพคุณนานาชนิดมาถึงปัจจุบัน ซึ่งเราเชื่อว่าหลายคนอาจเคยเห็นเพียงน้ำมะตูมบรรจุขวดเท่านั้น แต่อาจไม่รู้จักต้นมะตูม หรือสรรพคุณน้ำมะตูมอื่น ๆ ดังนั้น ในบทความนี้ เราจะนำเสนอประโยชน์ดี ๆ ของมะตูมที่เป็นมากกว่าเครื่องดื่มดับกระหายคลายร้อน ให้เพื่อน ๆ ได้รู้จักมะตูมได้ดียิ่งขึ้น

มะตูม ภาษาอังกฤษ

มะตูมมีชื่อภาษาอังกฤษว่า Bael Fruit

มะตูม ภาษาจีน

มะตูมชื่อภาษาจีนว่า มู่จวี๋ 木橘 mù jú

มะตูม คืออะไร

มะตูมเป็นผลไม้ไทยพื้นบ้านแท้ ๆ นิยมปลูกมาแต่โบราณ ขึ้นง่ายและกลายมาเป็นอีกหนึ่งพืชเศรษฐกิจของไทย ที่ทั้งคนไทยและชาวต่างชาติให้การยอมรับทั้งสรรพคุณและรสชาติที่อร่อย สามารถนำมาแปรรูปได้หลากหลาย ทั้งชา และน้ำผลไม้บรรจุขวด กลายเป็นเครื่องดื่มดับกระหายคลายร้อน ภูมิปัญญาชาวบ้านที่มีประโยชน์และสร้างรายได้อย่างแท้จริง

ลักษณะของต้นมะตูม

ต้นมะตูมนอกจากเป็นสมุนไพรไทยพื้นบ้านแล้ว ยังเป็นพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานประจำจังหวัดชัยนาทอีกด้วย โดยมีการนำต้นมะตูมมามอบให้ในงานมงคลเพื่อเป็นศิริมงคลแก่ผู้รับ โดยต้นมะตูมนั้นในปัจจุบันหาดูได้ยากยิ่งขึ้น เพราะด้วยธรรมชาติของมันเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ให้ผลผลิตช้านานหลายปี จึงไม่นิยมเพาะปลูกเพื่อจำหน่ายเท่าที่ควร

Credit: freepik

แต่จะพบว่าสามารถขึ้นได้เองตามป่าเขาของประเทศไทย ในเกือบทั่วทุกภาคของประเทศเพราะลักษณะเป็นไม้ยืนต้นอายุยืนทนต่อสภาพอากาศต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี โดยลำต้นของต้นมะตูมเป็นไม้เนื้อแข็ง สูงใหญ่กว่า 15-20 เมตร มีหนามแหลมตามกิ่ง มีใบขนาดใหญ่เป็นก้านยาว อยู่รวมกันหลายใบต่อหนึ่งกิ่งคล้ายต้นมะม่วง ในส่วนผลของมะตูมที่นิยมนำมาคั้นเป็นน้ำนั้น มีผลขนาดใหญ่ กลมรี เปลือกเรียบมัน สีเขียวอมเหลือง หากปล่อยให้สุกเต็มที่คาต้นจะมีสีเหลืองอ่อนพร้อมมีกลิ่นหอม สามารถกินสดได้โดยการนำมาเชื่อมเป็นแผ่น หรือตากแห้งและนำไปต้มเป็นน้ำมะตูมสรรพคุณหลากหลายนั่นเอง

วิธีต้มน้ำมะตูม

อย่างที่กล่าวไปแล้วว่า เนื้อมะตูมนั้นมีรสฝาดไม่นิยมนำมาฝานกินสด แต่จะนิยมนำไปเชื่อมทานเป็นของหวานแบบมะตูมลอยแก้ว แต่ที่นิยมทานกันมากที่สุดคือการนำไปต้มเพื่อทำน้ำมะตูม โดยมีกรรมวิธีทำง่าย ๆ ไม่กี่ขั้นตอน ดังนี้

1. หากใช้ผลมะตูมสด ควรเลือกผลมะตูมที่แก่สักหน่อยมีผิวสีเหลืองอ่อน แต่ต้องไม่แก่จนเกินไปเพราะเมื่อฝานออกมาจะเละไม่เป็นแผ่น
2. เมื่อฝานเนื้อมะตูมออกมาเป็นแว่น ๆ แล้ว นำไปล้างน้ำให้สะอาด ผึ่งแดดให้แห้งเสียก่อน
3. เมื่อต้องการทำน้ำมะตูม ให้นำผลมะตูมตากแห้งลงคั่วในกระทะใช้ไฟอ่อน เพื่อเป็นการดึงกลิ่นของมะตูมให้หอมมากยิ่งขึ้น
4. จากนั้นจึงนำผลมะตูมที่คั่วได้ที่ ไปใส่ลงในหม้อใส่น้ำตามพอเหมาะและต้มต่ออีก 5 นาที เลือกใส่หญ้าหวาน และใบเตยเพิ่มกลิ่นและรสชาติแทนการใส่น้ำตาล เพื่อทำเป็นน้ำสมุนไพรดีต่อสุขภาพ นั่นเอง
5. เมื่อต้มได้ที่แล้ว ให้ยกลงและกรอกกากออกด้วยผ้าขาวบาง สามารถรับประทานจิบเบา ๆ ในขณะอุ่นหรือใส่น้ำแข็งเป็นเครื่องดื่มเย็น ช่วยดับกระหาย คลายร้อนได้เป็นอย่างดี

สรรพคุณและประโยชน์ของน้ำมะตูม

รู้หรือไม่ว่า ผลมะตูมมีส่วนประกอบสำคัญในการช่วยบำรุงร่างกายหลากหลายชนิด เช่น  แทนนิน ไกลโคไซด์ เตอร์ปีนอยด์ ฟีนอล และควิโนน เมื่อนำมาผ่านความร้อนโดยการทำเป็นน้ำมะตูมสารอาหารก็ยังคงอยู่ ทำให้ประโยชน์ของน้ำมะตูม มีความน่าสนใจดังนี้

1. น้ำมะตูมสรรพคุณป้องกันและรักษาโรค

มีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์ทำการทดลองคุณสมบัติของน้ำมะตูมในการป้องกันและรักษาโรคต่าง ๆ พบว่า ประโยชน์น้ำมะตูมที่น่าสนใจคือการช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหาร เพราะฤทธิ์ของมะตูมนั้นเป็นธาตุเย็นที่คนไทยเชื่อว่ามีสรรพคุณในการสมานแผลภายในได้ นอกจากนี้ ผลมะตูมยังมีน้ำตาลเป็นองค์ประกอบน้อย การรับประทานน้ำมะตูมจึงช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้อย่างมีนัยสำคัญ พร้อมทั้งมีการวิจัยสนันสนุนว่าการรับประทานน้ำมะตูมมีส่วนช่วยในการยับยั้งการเจริญเติบโตมะเร็งบางชนิด อย่างมะเร็งต่อมน้ำเหลืองและมะเร็งตับ อย่างไรก็ตามยังไม่มีผลยืนยันการรักษาในคนที่แน่นอน ดังนั้นหากเลือกดื่มน้ำมะตูมเพื่อรักษาโรค ควรปรึกษาแพทย์เพื่อให้ได้รับคำแนะนำที่ถูกต้องพร้อมป้องกันอันตรายจากผลข้างเคียง เนื่องจากสารองค์ประกอบในมะตูมอาจส่งผลต่อยารักษาโรคบางชนิด

2. น้ำมะตูมสรรพคุณ ดับกระหายคลายร้อน

ประโยชน์ของน้ำมะตูมข้อนี้เห็นได้อย่างชัดเจน เพราะฤทธิ์ของมะตูมเป็นผลไม้ธาตุเย็น เมื่อนำมาต้มเป็นเครื่องดื่มสมุนไพรชนิดเย็นจึงมีสรรพคุณในการดับกระหาย คลายร้อนได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ยังช่วยให้ร่างกายกะปรี้กะเปร่ามีแรงมากขึ้นอีกด้วย เราจึงเห็นหลายครั้งที่น้ำมะตูมเป็นเครื่องดื่มสำคัญสำหรับนักกีฬา ที่ช่วยลดระดับอุณหภูมิในร่างกายได้เป็นอย่างดี

น้ำมะตูม โทษ

อย่างที่กล่าวไปแล้วว่า น้ำมะตูมนั้นเป็นพืชสมุนไพรพื้นบ้าน ที่มีประโยชน์และสรรพคุณเด่นชัด และคนไทยนิยมนำมาต้มดื่มตั้งแต่โบราณ อย่างไรก็ตาม การดื่มน้ำมะตูมให้ปลอดภัยและดีต่อสุขภาพนั้น ควรรับประทานแต่พอดี ไม่มากจนเกินไป เพราะอาจทำให้ท้องผูกได้ นอกจากนี้ผู้ป่วยที่ต้องการดื่มน้ำมะตูมเพื่อป้องกันและควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ควรปรึกษาและอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ โดยเฉพาะผู้ป่วยเบาหวานและสตรีมีครรภ์

Credit: freepik

ดื่มน้ำมะตูมก่อนนอน หรือดื่มตอนไหนได้ประโยชน์กว่ากัน

หากถามว่าการดื่มน้ำมะตูมตอนไหนจะได้ประโยชน์มากกว่ากันนั้น เราอาจจะไม่สามารถระบุเป็นช่วงเวลาได้ เพราะน้ำมะตูมดื่มตอนไหนก็ได้ประโยชน์ทั้งหมด เนื่องจากเป็นเครื่องดื่มที่มีกลิ่นหอมชื่นใจ ดื่มแล้วจะรู้สึกผ่อนคลาย ไม่เครียด พร้อมด้วยฤทธิ์ดับกระหายคลายร้อน น้ำมะตูมจึงสามารถดื่มได้ตลอดทั้งวัน แต่เราแนะนำให้ท่านดื่มในปริมาณที่พอเหมาะเท่านั้น โดยดื่มเป็นเครื่องดื่มเย็นเพียง 1 แก้วต่อวัน หรือจิบดื่มเป็นเครื่องดื่มร้อนระหว่างวันก็เพียงพอแล้ว

เป็นอย่างไรกับบ้างคะ กับน้ำมะตูมพืชสมุนไพรไทย ที่มีสรรพคุณและประโยชน์มากมาย ดังนั้นหากท่านมีพื้นที่เหลือในบ้าน เราอยากแนะนำให้ท่านหาต้นมะตูมมาปลูกทิ้งไว้สักต้น เพราะนอกจากจะเป็นการอนุรักษ์สมุนไพรไทยหายากแล้ว ท่านยังได้ประโยชน์จากการต้มดื่มน้ำมะตูมเพื่อดับกระหายคลายร้อนพร้อมรับสรรพคุณเป็นยา อีกทั้งต้นมะตูมยังได้ชื่อว่าเป็นพรรณไม้มงคล เสริมดวงชะตาบารมีให้กับผู้ปลูกอีกด้วย รู้อย่างนี้แล้ว อย่ามองข้ามสมุนไพรไทย สรรพคุณมากหลาย อย่างน้ำมะตูมกันนะคะ

แหล่งข้อมูล : phargarden, pttreforestation

Feature Image credit : Freepik