สารพัดคุณประโยชน์จากลูกใต้ใบ ตำรับยาอายุรเวทจากสมุนไพรใกล้ตัว

เวลาพูดถึงสมุนไพรใคร ๆ ก็มักจะมุ่งไปถึงตัวยาหายากอย่างโสมหรือถั่งเช่าที่เราพบเห็นได้บ่อยในโฆษณา หรือใกล้ตัวเข้ามานิดก็อาจจะเป็นฟ้าทะลายโจรหรือขมิ้นชันที่ปัจจุบันนิยมนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ให้คนเข้าถึงได้ง่ายขึ้น แต่แท้จริงแล้วสมุนไพรนั้นมีอยู่มากมายหลากหลายตำรับและสรรพคุณ และหากใครที่มองหายาบำรุงตับ-ลดระดับน้ำตาลในเลือดจากพืชสมุนไพรบ้าน ๆ อยู่ก็ตามมาดูกันได้เลย เพราะคราวนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับพืชสมุนไพรใกล้ตัวอย่าง ลูกใต้ใบ กัน

ทำความรู้จักกับต้นลูกใต้ใบ

คนไทยรู้จักต้นลูกใต้ใบในชื่อที่หลากหลาย เช่น ‘หญ้าใต้ใบขาว’ หรือ ‘มะขามป้อมดิน’ ซึ่งพืชตัวนี้ได้ชื่อว่าเป็นวัชพืชล้มลุกที่ขึ้นอยู่ทั่วไปตามเขตร้อนชื้นไม่ว่าจะเป็นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อย่างไทย มาเลเซีย อินโดนีเซีย หรือแม้แต่เขตร้อนแถบละตินอเมริกาอย่างบราซิล รวมถึงเอเชียกลางอย่างอินเดีย ซึ่งลูกใต้ใบก็ล้วนถูกนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรที่คนท้องถิ่นรู้จักกันดี เพราะนิยมนำมาใช้ลดไข้-ขับปัสสาวะ และสลายนิ่ว แต่ปัจจุบันเรายังพบว่าสรรพคุณลูกใต้ใบนั้นมีหลากหลายกว่านั้น

ลูกใต้ใบ ชื่อวิทยาศาสตร์

ต้นลูกใต้ใบมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Phyllanthus amarus Schum & Thonn เป็นไม้ล้มลุกสูงประมาณ 10-60 เซนติเมตร มีใบย่อยเล็ก ๆ เล็กมนแตกจากก้านหลักคล้ายขนนก มีหูใบสีขาวนวล มีดอกสีขาวเกิดเป็นผลเล็ก ๆ กลมเกลี้ยงสีขาวอ่อนนวลติดอยู่ใต้โคนใบย่อย สามารถนำมาใช้เป็นสมุนไพรได้ทั้งต้น

ลูกใต้ใบ ต่างอย่างไรกับ หญ้าใต้ใบอย่างไร

บางครั้งต้นลูกใต้ใบยังถูกเรียกสลับเป็นหญ้าใต้ใบ และแม้ว่าพืชทั้งสองชนิดจะมีลักษณะคล้ายกันมาก แต่ก็เป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณแตกต่างกัน ทำให้การสลับใช้ตัวยาผิดจะทำให้ได้ผลลัพธ์ที่ไม่เหมือนกับที่ต้องการได้

ต้นหญ้าใต้ใบ หรือที่รู้จักกันในชื่อ ‘ไฟเดือนห้า’ หรือ ‘หมากไข่หลัง’ เป็นไม้ล้มลุก มีความสูง 10-80 เซนติเมตร มีดอกสีขาวและมีใบประกอบลักษณะคล้ายกับต้นลูกใต้ใบ แต่ต้นหญ้าใต้ใบจะมีหูใบสีน้ำตาลอ่อนและมีผลสีน้ำตาลอ่อนผิวย่นเป็นตุ่มเกาะอยู่ใต้ใบ ใช้ทั้งต้นแก้ไข้ ริดสีดวงทวาร และท้องเสีย

เพื่อป้องกันการใช้ตัวยาสลับกัน หากพิจารณาให้ดีแล้วต้นหญ้าใต้ใบจะมีสีเข้มกว่าต้นลูกใต้ใบที่ทั้งผลและหูใบจะมีสีขาวนวลและเขียวอ่อน ด้วยเหตุนี้จึงทำให้ต้นลูกใต้ใบรู้จักกันดีในชื่อ หญ้าใต้ใบขาวนั่นเอง

การปลูกต้นลูกใต้ใบ

ต้นลูกใต้ใบขยายพันธุ์ได้ด้วยเมล็ดแก่จัดที่ติดอยู่ใต้ใบ แต่โดยปกติแล้วพืชชนิดนี้ได้ชื่อว่าเป็นพืชล้มลุก และในบางครั้งยังถูกจัดเป็นวัชพืชอีกด้วย ทำให้ต้นลูกใต้ใบค่อนข้างทนต่อสภาพแวดล้อมและแพร่กระจายได้ง่าย จึงไม่มีการปลูกหรือการดูแลรักษาแต่อย่างใด พืชชนิดนี้มักพบทั่วไปตามที่โล่งแจ้งหรือในร่มเงา และจะพบมากในช่วงฤดูฝน

สรรพคุณลูกใต้ใบ

แม้จะเป็นพืชที่พบเห็นได้ง่ายและแพร่ขยายพันธุ์ได้รวดเร็วจนบางครั้งเราอาจเดินผ่านไปได้เฉย ๆ โดยที่ไม่รู้ว่าคือตัวยา แต่จริง ๆ แล้วต้นลูกใต้ใบเป็นพืชสมุนไพรที่มีสรรพคุณค่อนข้างครบและยังเป็นหนึ่งในตำรายาอายุรเวทเก่าแก่ของอินเดียอีกด้วย สรรพคุณลูกใต้ใบอันหลากหลายเช่น

แก้ไข้ ลูกใต้ใบมีสรรพคุณที่แพทย์พื้นบ้านนำไปใช้กันทั่วไปในการลดไข้ โดยใช้ได้ทั้งต้น และนำไปลดไข้ได้ทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นไข้จับสั่น ไข้หวัด ไข้ทับระดู ฯลฯ

ขับปัสสาวะ สลายนิ่ว ลูกใต้ใบถือเป็นสมุนไพรขับนิ่ว สรรพคุณนี้เป็นที่รู้จักทั้งแพทย์พื้นบ้านของบราซิลและสเปน ที่นิยมใช้พืชตัวนี้ในการรักษานิ่ว และยังใช้ลำต้นและรากขับปัสสาวะได้ด้วย เป็นสรรพคุณที่เหมือนกับต้นหญ้าหนวดแมว

บำรุงตับ ชาวจีนเชื่อกันว่าลูกใต้ใบสามารถกำจัดพิษในตับได้ ซึ่งคล้ายกับแพทย์แผนไทยและตำรับอายุรเวทของอินเดียที่เชื่อว่าลูกใต้ใบใช้บำรุงตับ รักษาดีซ่าน ซึ่งยังมีงานวิจัยต่อมาด้วยว่าสารสกัดจากต้นลูกใต้ใบมีฤทธิ์ต้านไวรัสตับอักเสบชนิดบีได้ด้วย

ต้านไวรัสตับอักเสบชนิดบี ในงานวิจัยพบว่าสารสกัดของลูกใต้ใบมีฤทธิ์ยับยั้ง HBV DNA polymerase ยับยั้ง HBV mRNA transcription & replication ซึ่งเป็นการยับยั้งการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสซึ่งก่อให้เกิดโรคไวรัสตับอักเสบชนิดบีได้

ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดของผู้เป็นโรคเบาหวาน มีงานวิจัยทางเภสัชวิทยาพบว่าลูกใต้ใบสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ ซึ่งจะช่วยผู้ป่วยเบาหวานได้ในระดับหนึ่ง

อุดมด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ มีฤทธิ์ต้านอักเสบ จากงานวิจัยพบว่าสารสกัดของลูกใต้ใบมีส่วนผสมของ antioxidant มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ และยังช่วยต้านการอักเสบในร่างกายได้อีกด้วย

ด้วยสรรพคุณหลากหลายในสมุนไพรใกล้ตัวอย่างลูกใต้ใบ ทำให้เราไม่อาจมองข้ามพืชสมุนไพรตัวนี้ไปได้ และจากเดิมที่การนำพืชตัวนี้มารับประทานเป็นสมุนไพรจำเป็นต้องใช้การต้ม ในปัจจุบันเราสามารถเลือกรับประทานลูกใต้ใบได้ในวิธีที่สะดวกและรื่นรมย์กว่าด้วย ชาลูกใต้ใบ

รีวิวชาลูกใต้ใบ

ปัจจุบันชาลูกใต้ใบมีทั้งแบบผงชงน้ำดื่ม แบบซองแช่น้ำ หรือแม้แต่เป็นใบอบแห้งให้ผู้บริโภคเลือกใช้ได้ตามสะดวก ซึ่งไม่ว่าจะมาในรูปแบบไหน ต้นลูกใต้ใบก็จะให้สรรพคุณไม่ต่างกันมากนัก ส่วนมากมักใช้ในด้านการบำรุงตับ-ขับสารพิษ และเนื่องจากลูกใต้ใบอุดมด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ คุณสุภาพสตรีจึงสามารถดื่มชานี้เพื่อชะลอการการเสื่อมสภาพของเซลล์ในร่างกายและลดการอักเสบได้อีกด้วย ด้วยสรรพคุณสารพันและการรับประทานที่ง่ายขึ้นมาก ทำให้การเลือกรับประทานอาหารเป็นยาด้วยลูกใต้ใบดูน่าคบหากว่าการต้องรับประทานยาเป็นไหน ๆ

ด้วยพืชสมุนไพรอย่างลูกใต้ใบทำให้เรารู้ว่าสมุนไพรดี ๆ อาจไม่จำเป็นต้องมีราคาแพงและหายาก แต่สมุนไพรพื้นบ้านที่มีอยู่ทั่วไปใกล้ตัวก็สามารถกลายมาเป็นตัวยาที่มีสรรพคุณหลากหลายทั้งบำรุงตับ-ลดน้ำตาลในเลือด ขอเพียงแค่เรารู้จักมันดีพอและนำมาใช้ได้อย่างถูกต้องเท่านั้น

แหล่งข้อมูล : clgc.agri.kps.ku.ac.th (หญ้าใต้ใบ), clgc.agri.kps.ku.ac.th (ลูกใต้ใบ)