ชวนรู้จักซึมเศร้าหลังคลอด เพื่อคุณแม่มือใหม่เตรียมตัวรับมือได้ทัน

นอกจากต้องรับกับอาการแพ้ท้องช่วงตั้งครรภ์แล้ว คุณแม่มือใหม่ส่วนใหญ่มักจะต้องพบกับอาการ “เบบี้บลูส์” อาการหลังคลอดซึ่งโดยทั่วไป ได้แก่ อารมณ์แปรปรวน ร้องไห้วิตกกังวล และนอนหลับยาก ส่วนมากอาการเบบี้บลูส์นั้นจะเริ่มภายใน 2-3 วันแรกหลังจากคลอด และอาจยาวนานไปจนถึงสองสัปดาห์ ซึ่งอาการเหล่านี้จัดว่าเป็นอาการปกติที่อาจเกิดขึ้นได้กับคุณแม่มือใหม่ทุกคน แต่ในบางคนนั้นอาจมีอาการซึมเศร้าที่รุนแรงและยาวนานกว่าที่เราเรียกกันว่าว่า “ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด” เป็นภาวะที่อาจเกิดขึ้นหลังจากการคลอดบุตรได้เช่นกัน และเป็นเพียงภาวะแทรกซ้อนของการคลอดบุตร หากคุณมีภาวะซึมเศร้าหลังจากคลอดและได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที ก็จะสามารถช่วยให้เราจัดการกับซึมเศร้าหลังคลอดและช่วยให้คุณผูกพันกับลูกน้อยได้

ซึมเศร้าหลังคลอดคืออะไร และมีอาการอย่างไรบ้าง มารู้จักให้มากขึ้นกัน

ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดคืออะไร ?

ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (PPD) เป็นการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย อารมณ์ และพฤติกรรมที่เกิดขึ้นในผู้หญิงบางคนหลังคลอดบุตร และในทางจิตวิทยาจัดว่าอาการซึมเศร้าหลังคลอดเป็นรูปแบบหนึ่งของโรคซึมเศร้า ซึ่งอาการจะเริ่มต้นภายใน 4 สัปดาห์หลังคลอด และการวินิจฉัยโรคซึมเศร้าหลังคลอดนั้นไม่เพียงขึ้นอยู่กับระยะเวลาระหว่างการคลอดและการเริ่มมีอาการ แต่ยังขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคด้วย แต่สามารถรักษาให้หายและกลับมาเป็นปกติได้ได้ด้วยยาและการให้คำปรึกษาจากจิตแพทย์

โรคซึมเศร้าหลังคลอดเกิดจากอะไรบ้าง ?

สาเหตุสำคัญของโรคซึมเศร้าหลังจากคลอดบุตร คือ การเปลี่ยนแปลงทางเคมีที่ลดลงอย่างรวดเร็วของฮอร์โมนหลังคลอด เกิดจากระดับของฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนซึ่งเป็นฮอร์โมนสืบพันธุ์เพศหญิงจะเพิ่มขึ้นเป็นสิบเท่าในระหว่างตั้งครรภ์ จากนั้นจึงลดลงอย่างรวดเร็วหลังคลอด ภายใน 3 วันหลังจากผู้หญิงคลอดบุตรระดับของฮอร์โมนเหล่านี้จะลดลงและกลับไปสู่ระดับก่อนตั้งครรภ์ นอกเหนือจากการเปลี่ยนแปลงทางเคมีเหล่านี้แล้ว การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและจิตใจของการมีลูกยังสร้างความเสี่ยงต่อการเป็นโรคซึมเศร้าเพิ่มขึ้นอีกด้วย

ประเภทของซึมเศร้าหลังคลอด

อาการซึมเศร้าหลังจากทารกคลอดออกมานั้นอาจเป็นเรื่องที่น่าวิตกได้หากมีระยะเวลาที่นานจนเกินไปและไม่ได้รับการรักษาหรือเยียวยาให้ดีขึ้น ภาวะซึมเศร้าหลังจากคลอดบุตรมีผลต่อผู้หญิงประมาณ 1 ใน 10 คน และผู้หญิงหลายคนต้องทนทุกข์กับความเงียบ โดยที่สามี ญาติ พี่น้อง เพื่อน แม้แต่ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพไม่รู้ว่าพวกเขารู้สึกอย่างไร ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดนั้นมักเกิดขึ้น 2-8 สัปดาห์หลังคลอด แม้ว่าบางครั้งอาจเกิดขึ้นได้ยาวนานถึงหนึ่งปีหลังจากทารกคลอดออกมาแล้วก็ได้เช่นกัน จึงนับว่าเป็นเรื่องที่น่าวิตกและควรใส่ใจ ซึ่งสัญญาณและอาการจะแตกต่างกันไปและอาจมีตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงรุนแรง และแบ่งออกเป็น 3 ประเภทด้วยกัน คุณแม่มือใหม่หลายคนอาจจะกังวลว่าอาการที่เราเป็นนั้นรุนแรงแค่ไหน ลองมาเช็กอาการของตัวคุณเองดูว่าตรงกับข้อไหนบ้าง ไปเช็กลิสต์กันเลย

1. อาการเบบี้บลูส์

อาการเบบี้บลูส์เกิดขึ้นกับผู้หญิงมากถึง 70% ในช่วงหลังคลอดบุตร คุณอาจมีอารมณ์แปรปรวนอย่างกะทันหัน เช่น รู้สึกมีความสุขมากแล้วก็รู้สึกเศร้ามากเช่นกัน และอาจร้องไห้โดยไม่มีเหตุผล รู้สึกกระสับกระส่าย วิตกกังวลเหงา และเศร้า อาการเหล่านี้อาจอยู่ได้เพียงไม่กี่ชั่วโมงหรือนานถึง 1-2 สัปดาห์หลังคลอด โดยปกติแล้วไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษาสำหรับอาการเบบี้บลูส์ การเข้าร่วมกลุ่มคุณแม่มือใหม่หรือได้พูดคุยกับคุณแม่คนอื่น ๆ จะช่วยได้ และสัญญาณรวมถึงอาการของเบบี้บลูส์ ได้แก่

• มีอารมณ์เเปรปรวน
• มีความวิตกกังวล
• มีความเศร้า
• มีความหงุดหงิด
• รู้สึกหนักใจ กังวล
• ร้องไห้
• จดจ่อกับเรื่องบางอย่างลดลง
• มีปัญหาเกี่ยวกับความอยากอาหาร
• มีปัญหาการนอนหลับ

2. อาการซึมเศร้าหลังคลอด

โรคซึมเศร้าหลังคลอดอาจถูกเข้าใจผิดว่าเป็นเบบี้บลูส์ในตอนแรก แต่อาการจะรุนแรงและคงอยู่นานกว่า และอาจรบกวนความสามารถในการดูแลลูกและจัดการงานประจำวันอื่น ๆ ด้วย อาการมักเกิดขึ้นภายในสองหรือสามสัปดาห์แรกหลังคลอด แต่ในบางคนอาจเริ่มเร็วกว่านั้น และอาจอยู่ระหว่างตั้งครรภ์หรือหลังจากคลอดถึงหนึ่งปี สามารถเกิดขึ้นได้หลังคลอดของเด็กทุกคนไม่ใช่แค่ลูกคนแรก อาการจะคล้ายกับเบบี้บลูส์ เช่น ความเศร้า ความสิ้นหวัง ความวิตกกังวล ความแปรปรวนของอารมณ์ แต่จะรุนแรงกว่ามาก และหากไม่ได้รับการรักษาอาการ PPD อาการอาจแย่ลงได้ แม้ว่า PPD จะเป็นภาวะร้ายแรง แต่ก็สามารถรักษาได้ด้วยยาและการให้คำปรึกษาจากจิตแพทย์ อาการที่แสดงถึงภาวะซึมเศร้าหลังจากคลอดนั้น ได้แก่

• มีอารมณ์ซึมเศร้าหรืออารมณ์แปรปรวนอย่างรุนแรง
• ไม่สนใจลูกน้อยของคุณ หรือรู้สึกเหมือนว่าคุณไม่ได้ผูกพันกับพวกเขา
• มีความรู้สึกสิ้นหวัง
• ไม่สามารถหยุดร้องไห้ได้ และร้องไห้ตลอดเวลาโดยไม่มีเหตุผล
• เอาตัวเองออกจากครอบครัวและเพื่อน
• เบื่ออาหารหรือกินมากขึ้นกว่าปกติ
• นอนไม่หลับหรือนอนมากเกินไป
• มีความรู้สึกไม่สามารถรับมือกับการเลี้ยงลูกได้
• ขาดความสนใจและความสุขในกิจกรรมที่เคยเพลิดเพลินหรือสนุกกับมัน
• สูญเสียความทรงจำหรือขาดสมาธิ
• มีความวิตกกังวลมากเกินไปเกี่ยวกับทารก และกลัวว่าจะเป็นแม่ที่ดีไม่ได้
• รู้สึกเหนื่อยล้าหรือสูญเสียพลังงานอย่างท่วมท้น
• มีความรู้สึกไร้ค่าสิ้นหวังและหมดหนทาง
• มีความคิดเกี่ยวกับความตายหรือการฆ่าตัวตาย

3. อาการโรคจิตหลังคลอด

แม้ว่าอาการโรคจิตหลังคลอดจะเป็นภาวะที่พบได้ยาก แต่ก็จัดว่าเป็นความเจ็บป่วยทางจิตที่รุนแรงมากซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อคุณแม่มือใหม่ได้ ความเจ็บป่วยนี้สามารถเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็วโดยมักเกิดขึ้นภายใน 3 เดือนแรกหลังการคลอดบุตร ผู้หญิงสามารถสูญเสียการสัมผัสกับความเป็นจริงและมีอาการประสาทหลอนและอาการหลงผิด เกิดภาพหลอน นอนไม่หลับ รู้สึกกระวนกระวาย กระสับกระส่าย และมีความรู้สึกและพฤติกรรมแปลก ๆ ผู้หญิงที่เป็นโรคจิตหลังคลอดต้องได้รับการรักษาทันทีและมักจะต้องใช้ยา ในบางรายแพทย์อาจพิจารณาให้เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลเพราะมีความเสี่ยงที่จะทำร้ายตัวเองหรือคนอื่น ซึ่งอาการโรคจิตหลังคลอด ได้แก่

• มีความคิดสับสนปนเป
• มีความคิดครอบงำเกี่ยวกับลูกน้อยของคุณ
• เกิดภาพหลอนและภาพลวงตา
• มีความหวาดระแวง
• พยายามทำร้ายตัวเองหรือลูกน้อย

การรักษาอาการซึมเศร้าหลังคลอด

ซึมเศร้าหลังคลอดนั้นจะได้รับการปฏิบัติและรักษาที่แตกต่างกันขึ้นอยู่กับประเภทของอาการและความรุนแรง ตัวเลือกในการรักษา ได้แก่ ยาต้านความวิตกกังวลหรือยากล่อมประสาทจิตบำบัด และการมีส่วนร่วมในกลุ่มเพื่อการสนับสนุนทางอารมณ์  สำหรับคนที่อาการรุนแรงอาจมีการกำหนดยาที่เพิ่มขึ้น ส่วนในกรณีของผู้ที่เป็นโรคจิตหลังคลอด แพทย์มักจะเพิ่มยาที่ใช้ในการรักษาโรคจิต และอาจจำเป็นต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล

หากคุณรู้สึกหดหู่ใจหลังคลอดบุตร หรือคิดว่าตนเองอาจเป็นซึมเศร้าหลังคลอด อย่าลังเลใจที่จะยอมรับหรือรับการรักษา เพราะหากเราปล่อยทิ้งไว้อาการอาจจะรุนแรงขึ้นได้ แนะนำให้บอกคนใกล้ตัวหรือคนในครอบครัวว่าเรากำลังมีอาการซึมเศร้าหลังคลอด เพื่อที่จะได้รับความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ สิ่งสำคัญคือต้องรีบติดต่อแพทย์โดยเร็วที่สุดหากอาการแสดงของภาวะซึมเศร้าเริ่มรู้สึกแย่ลงและไม่หายไปหลังจากผ่านไปสองสัปดาห์ โดยเฉพาะหากรู้สึกว่าเราเริ่มมีอาการโรคจิตหลังคลอด เพราะมันอาจนำไปสู่ความคิดหรือพฤติกรรมที่ทำร้ายชีวิตและต้องได้รับการรักษาทันที